"Trắng nghe như sự im lặng, là hư không trước mọi khởi đầu,” câu nói của họa sĩ Wassily Kandinsky là nguồn cảm hứng cho chủ đề chính của buổi triển lãm. Các tác phẩm của Trần Nữ Yên Khê hoàn toàn không màu, chỉ hiện rõ khi có sự hiện diện của ánh sáng. Do được định hình bởi các vùng tối và sáng, các tác phẩm trở nên sống động, hé lộ nhiều cấu trúc khác nhau theo chuyển động của ánh sáng.

Ngoài bộ tác phẩm điêu khắc White Blank, triển lãm còn trưng bày loạt tranh Giữa chắc chắn và hoài nghi cùng các tác phẩm mang tên Gió – tất cả đều mang sắc thái nhẹ nhàng, tinh khiết nhưng sở hữu nội lực mạnh mẽ đến bất ngờ.

Trần Nữ Yên Khê – nữ nghệ sĩ chảy trong mình dòng máu nghệ thuật

Nhà nghiên cứu mỹ thuật Ngô Kim Khôi đã nhận xét về Trần Nữ Yên Khê rằng: “Cô chỉ có thể sống với các hình thức nghệ thuật, bản năng như hơi thở, và là nhu cầu không thể rời xa.” Quả đúng như vậy, suốt hơn ba thập kỷ qua, Yên Khê vẫn luôn âm thầm thực hành nghệ thuật. Được quốc tế biết đến với vai trò diễn viên điện ảnh, chỉ đạo nghệ thuật và thiết kế phục trang, Yên Khê ở thời điểm hiện tại tiếp tục gây bất ngờ với các tác phẩm hội hoạ và điêu khắc do chính cô thực hiện.

Nghệ sĩ Trần Nữ Yên Khê

Yên Khê có nền tảng nghệ thuật đáng nể khi tốt nghiệp thiết kế nội thất tại trường tư thục École Camondo, một trong những trường nghệ thuật danh tiếng nhất nước Pháp. Cô từng được đề cử giải Họa sĩ thiết kế xuất sắc tại Giải thưởng điện ảnh châu Á năm 2015 tại Hong Kong. Trước khi tổ chức triển lãm cá nhân, cô đã cho ra mắt bức sơn mài Borderline, được Bảo tàng Musée Guimet (Pháp) mua lại vào năm 2019. Đây là tác phẩm nghệ thuật đương đại đầu tiên của Đông Nam Á được đưa vào Bộ sưu tập Quốc gia Pháp.

Với White Blank, nữ nghệ sĩ chia sẻ về sự tương phản và giản lược làm khơi gợi dòng cảm xúc, thôi thúc người xem trải nghiệm tác phẩm một cách nhẹ nhàng, thong dong. Nhiều khán giả sau khi chiêm ngưỡng đã mong muốn quay trở lại để thưởng thức thêm lần nữa. Bởi tác phẩm có nhiều lớp, nhiều chiều, mỗi lần quan sát sẽ khám phá thêm được một sắc thái mới. Yên Khê không đại diện một hình ảnh cụ thể nào thông qua tác phẩm, thay vào đó, cô hướng tới loại hình trừu tượng, đưa người xem đến từng cung bậc cảm xúc đa dạng.

Triển lãm White Blank giới thiệu nghệ thuật trừu tượng đến công chúng

Mềm mại và sống động như bộ tác phẩm điêu khắc White Blank

Bộ điêu khắc thuần sắc trắng – White Blank – được làm từ thạch cao, đồng đúc và vật liệu tổng hợp. Yên Khê giải thích rằng: “Tạo hình cầu kì của những điêu khắc này khơi gợi sự phức tạp của cây cỏ và đại dương, cũng như cái nguyên sơ của hang động, dấy lên dòng cảm xúc và thôi thúc trong sắc trắng…” 

Tác phẩm điêu khắc White Blank thuần sắc trắng

Tạo hình của các tác phẩm mềm mại, sống động, dù không xác định là một thực thể rõ ràng nhưng đem đến cảm giác thân thuộc đến kì lạ. Phải chăng dạng thể trôi chảy ấy lại tạo cho người xem một khoảng lặng, được dịp thoát khỏi những hỗn loạn trong thế giới chúng ta đang sống? Dù như thế nào, thì những gì người tham dự được chứng kiến quả thật rất đẹp và đầy cảm xúc. 

Thời gian như lắng đọng, chỉ còn lại người xem và tác phẩm, khi đó chúng ta chiêm nghiệm nghệ thuật bằng sự ung dung, tự tại. Những đường nét mỏng manh, uốn lượn, nhưng lại vô cùng mạnh mẽ, tựa như chính tâm hồn của người phụ nữ -  dịu dàng, bay bổng và ẩn chứa sức sống mãnh liệt. 

Những đường nét mềm mại, sống động khơi gợi cảm xúc khi chiêm ngưỡng

Loạt tranh Giữa chắc chắn và hoài nghi: Ngụ ý về sự phân cực ngày càng sâu sắc

Các bố cục của tác phẩm bao gồm giấy dâu tằm mỏng xuất xứ từ Trung Quốc chồng lớp trên vải lanh thô cùng các vùng màu đa sắc dạng hình học. Đối với loạt tranh này, Yên Khê đánh mạnh vào yếu tố tương phản giữa cái lững lờ của chất liệu giấy mỏng manh cùng cái chắc chắn của hình học, tạo nên một sản phẩm thị giác mãn nhãn khiến người xem không thể rời mắt.

Trần Nữ Yên Khê vẽ tranh trên giấy dâu tằm

Với tựa đề ngụ ý về sự phân cực ngày một gia tăng trong thời đại này, “nơi những quy kết đối lập của các bên tạo nên hoài nghi trong chúng ta,” các tác phẩm buộc chúng ta phải đảo mắt tìm kiếm, không tập trung hoàn toàn vào một điểm duy nhất. Điểm đặc biệt là các dạng hình học được mô tả ở một góc nhìn lạ lẫm, khác với những gì chúng ta thường nhìn thấy.

Sự đối lập giữa chất liệu giấy và hình học trong tác phẩm Giữa chắc chắn và hoài nghi

 Tác phẩm ngụ ý về sự phân cực ngày một rõ nét trong thời đại này

Là Gió với những hình khối rắn chắc đa sắc màu

Thay vì mềm mại, vô hình như những lớp giấy dâu tằm trong tranh, các tác phẩm mang tên Gió lại được Trần Nữ Yên Khê trừu tượng hoá thành những hình khối rắn chắc đầy màu sắc. Một lần nữa, tính tương phản được làm nổi bật lên khi sử dụng chất liệu giấy dó mỏng manh đối diện với các dạng hình học đè phía trên.

Yếu tố tương phản của tác phẩm khiến người xem phải nán lại vì góc nhìn mới lạ

Sự kết hợp tinh tế giữa chất liệu, hình khối, màu sắc, ngôn ngữ tạo hình, bộc lộ phong cách nghệ thuật đầy nữ tính và không kém phần sâu sắc của Trần Nữ Yên Khê.

Trần Nữ Yên Khê tại triển lãm cá nhân của mình

"Mong manh mà mạnh mẽ, yếu đuối nhưng vững vàng, phức tạp mà tinh khiết..." – những tầng lớp đa chiều tương phản đó hiện diện xuyên suốt tại triển lãm White Blank. Nghệ sĩ Trần Nữ Yên Khê đã kiến tạo nên một thế giới, nơi chúng ta có thể chứng kiến vũ điệu dịu êm của ánh sáng và bóng tối, nơi sự phức tạp và mâu thuẫn trong hành vi con người được phơi bày thông qua hình thể và chất liệu.

Qua các tác phẩm lấy sắc trắng làm chủ đạo, nội tâm của người phụ nữ phần nào được hé lộ - phức tạp và giàu cảm xúc. Dù trông yếu đuối, mỏng manh như giấy nhưng đầy kiên cường, không dễ dàng bị quật ngã trước sóng gió – tựa như những hình khối góc cạnh, cứng rắn. Bạn có thể ngắm nhìn các tác phẩm của nữ nghệ sĩ Yên Khê tại Galerie Quỳnh (118 Nguyễn Văn Thủ, Q.1, TP.HCM), diễn ra từ 24/10 đến 9/12/2023. 

Biên tập: Quỳnh Hương

Nguồn: Tổng hợp