Bên cạnh những hoạt động quen thuộc như xem phim, mua sắm, cà phê,... thì dễ dàng nhận thấy trong vài năm gần đây, giới trẻ Gen Z Việt còn dành nhiều thời gian cho các hoạt động mang tính nghệ thuật, hay cụ thể hơn ở đây mà bài viết muốn nói đó chính là các buổi triển lãm.
Nếu nhìn lại giai đoạn những năm 2014 trở về trước, "triển lãm" vẫn còn là một sự kiện gì đó nghe khá "trừu tượng" đối với khán giả trẻ. Với thế hệ GenY, triển lãm là hoạt động chỉ dành cho những người có tiền, có kiến thức, hoặc chí ít là am hiểu về nghệ thuật - hội họa mới đủ "khả năng thẩm thấu" mà bước vào. Chưa kể, các buổi triển lãm lúc bấy giờ không nhiều màu sắc, khiến người tham gia trở nên xa cách và nhàm chán - đó chính là những giới hạn hay cũng có thể xem là một dạng "rào cản" để các hoạt động nghệ thuật văn minh này đến gần hơn với công chúng lẫn cộng đồng.
Triển lãm trở thành hình thức giải trí đầy văn minh của thế hệ Gen Z ngày nay
Tuy nhiên, vào những năm 2016, 2017,... triển lãm dần xuất hiện nhiều hơn, đặc biệt là tại TP.HCM khi các phòng tranh dần mở rộng cùng các hoạt động mang tính cộng đồng ngày một đa dạng. Không chỉ là các họa sĩ, người nổi tiếng, chuyên gia,... mới mở triển lãm mà nhiều tổ chức, cá nhân khác cũng loa tỏa theo. Có rất nhiều loại hình triển lãm được tổ chức, trải dài từ đủ loại ngành nghề, loại hình, sản phẩm đều có thể tổ chức được. Từ đó, triển lãm đã trở nên gần gũi hơn và là một trong những nhu cầu "thưởng thức" hay giải trí đầy màu sắc cho thế hệ GenZ hiện nay với trên dưới 1.000 buổi mỗi năm (theo thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch).
Những bất cập khi xu hướng triển lãm bùng nổ
Ngày nay không chỉ những ai quan tâm, tìm hiểu về văn hoá, nghệ thuật mà cả học sinh sinh viên, dân văn phòng, gia đình hay cô chú trung niên… cũng đều thường xuyên lui tới các buổi triển lãm. Triển lãm dần làm quen với công chúng hơn là một tín hiệu đáng mừng vì khi tiếp cận với văn hoá, nghệ thuật, thế giới quan của mỗi người sẽ được mở rộng, các giá trị tri thức cũng được lưu giữ và phát triển hơn. Tuy nhiên vấn đề về số lượng triển lãm và ý nghĩa của triển lãm cũng nên được quan tâm và chọn lọc khi nhiều cá nhân và tổ chức muốn nắm thóp thị hiếu của giới trẻ nhưng đem lại giá trị thấp.
Người người nhà nhà đều tổ chức triển lãm với sức mạnh truyền thông to lớn
Đối với triển lãm cá nhân: Hiện nay trên thế giới cũng như ở Việt Nam nhiều nghệ sĩ/người nổi tiếng cũng tay ngang sang tổ chức triển lãm. Không thiếu những ngôi sao trong lĩnh vực giải trí họ ngẫu hứng sáng tác tranh, họ xem đó là cách thể hiện tâm hồn, nội tâm của họ, hoặc đơn thuần là họ thấy thích thú và vô cùng thư giãn khi họ cầm cọ lên vẽ. Họ cho rằng có thể không chuyên nghiệp như hoạ sĩ, nhưng đó là cảm xúc của họ, họ đưa lên tranh và cũng không ít người đã lấy những bức tranh đó để tổ chức triển lãm. Không thể phủ nhận rằng có nhiều người thành công nhưng cũng có nhiều người để lại tranh cãi lớn trong giới nghệ thuật chuyên môn vì chưa đủ tính thẩm mỹ hay kỹ thuật vẽ để có thể tổ chức triển lãm.
Đối với triển lãm theo tổ chức: Bên cạnh những triển lãm thương mại quy mô lớn và có nội dung rõ ràng, cũng có một số những tổ chức, công ty lớn nhỏ đua theo xu hướng tổ chức một sự kiện mà họ mượn danh là "triển lãm” để thu hút giới trẻ đến trải nghiệm. Nhưng sự thật thì họ có mang lại đúng giá trị của một buổi triển lãm? Hay chỉ là đang tổ chức một hoạt động "đánh bóng” tên tuổi dựa vào sự phổ biến, lan rộng của cộng đồng?
"Giờ hình như ai cũng mở được triển lãm?"
"Ê, không hiểu cái này mở ra nói tới cái gì luôn!"
"Triển lãm hay tổ chức văn nghệ vậy?"
….
Là những bình luận rất dễ tìm thấy tại một số các buổi triển lãm hay trưng bày nghệ thuật hiện nay. Chính vì việc đánh tráo khái niệm về triển lãm và các hoạt động thương mại mà số lượng sự kiện mang tên triển lãm được tổ chức ngày càng nhiều và trở thành xu hướng, người người nhà nhà đều làm triển lãm, có những tháng tại TP.HCM có thể lên đến gần 10 triển lãm được tổ chức, gây nhiễu thông tin sự kiện và những địa điểm tổ chức không đáp ứng được số lượng người tham quan.
Có một số sự kiện mang tên triển lãm nhưng lại được tổ chức ở một căn phòng studio nhỏ với những nhãn dán thông tin, nội dung sơ sài, trưng bày một vài tác phẩm, bức tranh trừu tượng cho có, nhiều người nhận xét là trông giống một studio chụp ảnh hơn là một buổi triển lãm. Hoặc khi họ tổ chức một sự kiện triển lãm nhưng khâu tổ chức và quản lý không được chuẩn bị, lên kế hoạch rõ ràng dẫn đến tình trạng tình trạng "vỡ trận”, làm mất đi giá trị thật sự của buổi triển lãm.
Người trẻ xem triển lãm: Thưởng thức nghệ thuật hay check-in sống ảo
Riêng về tệp khách tham dự triển lãm ngày nay là các bạn trẻ cũng là một vấn đề cần xét đến. Các bạn trẻ đến với triển lãm có thật sự là tìm hiểu nội dung, giá trị nghệ thuật mà tác giả muốn truyền tải đến hay chỉ là nơi chụp hình sống ảo? Không những thế, việc một số bạn trẻ tạo dáng chụp ảnh và làm gây hại tới tác phẩm nghệ thuật tại triển lãm cũng là một tình trạng nhức nhói.
Triển lãm ảnh của tác giả Hải Thanh được tổ chức tại không gian trung tâm nghệ thuật đương đại VCCA, thuộc chuỗi hoạt động của tháng nhiếp ảnh quốc tế Photo Hanoi Biennale là một minh họa thực tế (Báo Dân Trí). Một bộ phận khán giả, đa phần là các bạn trẻ, khi đến tham quan lại có ý thức khá kém, cụ thể, nhiều người đã tự ý giẫm đạp lên các tác phẩm nghệ thuật được trưng bày tại triển lãm.
Tác giả Hải Thanh cho biết, bản thân cảm thấy rất thất vọng về ý thức của một số bạn trẻ khi tới đây. Họ ăn mặc lịch sự, trang trọng nhưng lại sẵn sàng giẫm đạp lên các tác phẩm chỉ để có được những tấm ảnh đẹp. Dù đã bị nhắc khéo nhiều lần, một số người vẫn cố tình phớt lờ lời nói của nhân viên. Chỉ đến khi nhân viên tới và yêu cầu ra ngoài, họ mới chịu dừng lại. "Đa số người đến triển lãm toàn là lứa tuổi học sinh, sinh viên. Không hiểu sao họ say mê chụp ảnh tự sướng đến mức như vậy", anh Thanh nói thêm.
Câu chuyện ở đây là liệu giới trẻ chưa đủ chiều sâu để đến triển lãm cảm nhận tác phẩm nghệ thuật hay do nhà tổ chức không truyền tải được ý nghĩa của tác phẩm trong triển lãm?
Những điều cốt lõi của một triển lãm nghệ thuật là gì?
Triển lãm là một cách để nghệ sĩ và nhà làm triển lãm thể hiện ý tưởng, ý nghĩa và thông điệp của tác phẩm. Nó cho phép người xem không chỉ nhìn thấy mà còn cảm nhận, suy ngẫm và tương tác với nghệ thuật. Triển lãm có thể mang đến trải nghiệm thay đổi không gian, thời gian và cảm xúc, tạo ra một trạng thái tinh thần mới và khám phá những khía cạnh mới trong cuộc sống.
Nghệ sĩ dùng nghệ thuật mời mọi người vào thế giới của họ bằng các tác phẩm chất lượng
Điều cốt lõi của triển lãm là tạo ra một sự kết nối giữa người xem và nghệ thuật, thúc đẩy sự tương tác và truyền cảm hứng. Nó không chỉ là một sự kiện nghệ thuật tĩnh lặng, mà còn là một trải nghiệm sống động, sôi động và sáng tạo. Triển lãm là cầu nối giữa nghệ thuật và cuộc sống, mang đến một không gian để khám phá, suy ngẫm và tạo ra sự tương tác giữa người xem và tác phẩm nghệ thuật.
Theo hoạ sĩ Bảo Nguyễn: Yếu tố quan trọng nhất và mấu chốt cho cuộc triển lãm thành công hay không chính là chất lượng tác phẩm. Điều đầu tiên chúng ta cần chính là bạn phải có tác phẩm trước đã, khi có tác phẩm rồi thì chúng ta sẽ tính đến những yếu tố khác như địa điểm, khách hàng, nhà sưu tập… Một cuộc triển lãm với những tác phẩm ngổn ngang, không có chiều sâu sẽ khiến người xem bị phá vỡ cảm xúc và khó chịu, làm mất đi ý nghĩa của một buổi triển lãm nghệ thuật ý nghĩa.
Một tác phẩm muốn nói có chiều sâu, nội dung thì trước hết nó phải đáp ứng được yếu tố đầu tiên chính là phần “nhìn”, nó phải khiến người xem đứng lại, ngắm nghía tác phẩm ấy, khi nó thực sự đẹp, hay thì người xem mới có thể trải lòng, phân tích nội dung tác phẩm, những câu chuyện mà tác giả muốn truyền tải trong tranh. Một tác phẩm thật sự đẹp, hay thì thường tác giả sẽ không nói gì, giải thích gì, vì mọi thứ đã được truyền tải vào tranh, lúc đó ngôn ngữ tạo hình nó sẽ kể câu chuyện của nó, nhiều người hay gọi đó là "cái tôi" của tác giả.
“Cái tôi” nếu nhìn rộng ra có thể thấy cũng giống như sự phát triển của một con người. “Cái tôi” mỗi người nghệ sĩ có thể như một đứa trẻ từ những triển lãm đầu và sẽ trưởng thành cho đến những triển lãm sau. Thành công hay sự trưởng thành của những “cái tôi” nghệ sĩ ngoài kỹ thuật nghệ thuật rèn luyện chăm chỉ thì còn phụ thuộc nhiều vào việc họ nuôi dưỡng, tu luyện và thành thật với “cái tôi” đó đến mức nào. "Nghệ sĩ dùng nghệ thuật để mời mọi người vào thế giới của họ. Mỗi người trong chúng ta ai cũng có cái tôi và khi mỗi cái tôi chạm nhau, hoặc là chúng đồng điệu hoặc chúng xung khắc" (Thanh Niên, 2022).
Nắm bắt tổng thể không gian triển lãm phù hợp
Điều cốt lõi của triển lãm là tạo ra một không gian giao lưu, trưng bày và thể hiện các tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Triển lãm không chỉ đơn thuần là một sự kiện để trưng bày tác phẩm, mà còn là một nền tảng để khám phá và tương tác với nghệ thuật. Nó tạo ra một môi trường cho người xem để tiếp cận, suy ngẫm và truyền cảm hứng từ các tác phẩm nghệ thuật.
Trên khía cạnh người tổ chức không chỉ riêng nghệ sĩ, triển lãm những tác phẩm không chỉ việc treo một đống tranh ngổn ngang là xong. Bản thân tổng thể triển lãm là 1 bức tranh hoàn toàn mới, 1 câu chuyện mới cho triển lãm để người xem có thể dễ dàng nắm bắt cái hồn của người nghệ sĩ qua từng không gian.
Một triển lãm thật sự cần những gì?
Để một triển lãm nghệ thuật ra mắt công chúng không phải là điều dễ dàng. Đó là sự làm việc nghiêm túc từ rất nhiều con người, gồm cả giám tuyển, nghệ sĩ, các nhà quản lý, các nhà phê bình nghệ thuật… Một triển lãm chất lượng không chỉ hiện thực hóa một ý tưởng, giới thiệu đến công chúng những tác phẩm (và tác giả) mới, mà còn là một cánh cửa rộng mở để tiếp cận, thảo luận về nghệ thuật, lịch sử, văn hóa và đời sống.
Để chuẩn bị một triển lãm chất lượng, chúng ta cần thực hiện các bước sau:
1. Xác định mục tiêu: Xác định rõ mục tiêu của triển lãm, bao gồm nội dung, thông điệp và mục đích.
2. Lập kế hoạch: Xác định ngày diễn ra triển lãm, địa điểm tổ chức, kích thước và cấu trúc triển lãm.
3. Tìm kiếm đối tác: Tìm kiếm và liên hệ với các đối tác tiềm năng như nhà tài trợ, nhà cung cấp thiết bị, nhà sản xuất sản phẩm liên quan, và các chuyên gia trong lĩnh vực triển lãm.
4. Xây dựng nội dung: Chuẩn bị và tổ chức các nội dung triển lãm như bảng thông tin, poster, slideshow, video, sản phẩm mẫu, v.v.
5. Quảng bá: Xây dựng chiến lược quảng bá triển lãm thông qua các kênh truyền thông như trang web, mạng xã hội, email marketing, PR, v.v.
6. Thiết kế không gian triển lãm: Thiết kế không gian triển lãm sao cho hấp dẫn, dễ tiếp cận và phù hợp với mục tiêu của triển lãm.
7. Quản lý triển lãm: Chuẩn bị nhân sự và các tài liệu liên quan để quản lý triển lãm, bao gồm việc đón tiếp khách hàng, quản lý gian hàng và giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình triển lãm.
8. Đánh giá và đổi mới: Sau triển lãm, đánh giá kết quả và thu thập phản hồi từ khách hàng để cải thiện và đổi mới trong những triển lãm tương lai.
Việt Nam cần đầu tư kĩ càng nhiều hơn thế nữa...
Nếu các bảo tàng là trái tim văn hoá của một địa phương thì các triển lãm như mạch máu sống hỗ trợ các tác phẩm cho các bảo tàng. Hệ thống này chưa tồn tại rõ ràng ở nước ta nên các triển lãm hay bảo tàng nước ta vẫn hoạt động như một công ty cho thuê chỗ mà ai cũng có thể chi tiền để làm triển lãm thay vì để các giám tuyển “lọc” nghệ sĩ.
Các kiểu triển lãm nghệ thuật trên thực tế thường lặp lại và đã được định hình theo một khuôn mẫu sẵn. Chúng ta sẽ có những show triển lãm của phòng trưng bày tư nhân quy mô từ rất nhỏ cho đến rất lớn: từ triển lãm bảo tàng, triển lãm hội chợ nghệ thuật và cuối cùng là triển lãm lưỡng niên (biennale) cho đến ngũ niên (documenta) ở cấp độ quốc tế. Việt Nam đang thiếu những triển lãm giúp những người đam mê nghệ thuật tiếp cận những tác phẩm chất lượng không chỉ của những nghệ sĩ có chất lượng mà của cả những tên tuổi lớn quan trọng trong khi nhu cầu là rất lớn. Ví dụ khi so sánh với các nước láng giềng như Thái Lan, Indo hay Mã Lai, họ đã có rất nhiều show, hội chợ và triển lãm rất chất lượng.
Ai cũng có thể làm triển lãm nhưng không phải ai cũng đã đủ sẵn sàng…
Việc triển lãm là một hoạt động tự do và ai cũng có thể làm triển lãm bất cứ thứ gì mình muốn. Ngày nay, ở Việt Nam càng có nhiều người muốn thể hiện bản thân mình qua triển lãm nghệ thuật mặc dù bản thân chưa sẵn sàng. Theo anh Huỳnh Nhật Tâm - tư vấn thiết kế tại Paris: Điều tối quan trọng nhất vẫn là “biết người biết ta” hoặc ít nhất phải biết cách truyền tải thông điệp nghệ thuật của mình khiến người xem phải ngắm và nghĩ." Nếu các nhà tổ chức áp dụng bài toán “truyền thông” đó vào đây thì có thể bạn sẽ được nhiều người biết đấy nhưng nó chỉ dừng ở một điểm nhất định và khó đi xa được, vì làm gì cũng cần có môi trường tiêu thụ, nếu bạn vẫn cố chấp và không quan tâm, thị trường tiêu thụ không có thì cũng rất khó sống được với nghề. Vì suy cho cùng đây cũng là một môi trường kinh doanh, kinh doanh nghệ thuật, chất lượng tác phẩm vẫn là một trong những yếu tố quan trọng quyết định bạn tồn tại được với ngành này được bao lâu (Thanh Niên, 2022).
Biên tập: Lê Nhật Lam
Nguồn: Tổng hợp
